हरेक वर्ष नेपालबाट हजारौं युवा विदेशिन्छन्। कोही पढ्न जान्छन्, कोही काम खोज्न। तर यो पलायनले नेपालको भविष्यलाई कस्तो असर गर्दैछ? के यो हाम्रो अर्थतन्त्र र समाजको लागि ठूलो चुनौती हो, वा यसलाई अवसरमा परिणत गर्न सकिन्छ? यो प्रश्नको उत्तर खोज्न यहाँ केही तथ्यहरू र सम्भावनाहरू छलफल गरौं।
किन जान्छन् युवा?
नेपालमा रोजगारीको अभाव, शिक्षा पछि पदोन्नतिको अवसर नहुने, र राजनीतिक अस्थिरताले युवालाई देश छोड्न बाध्य बनाएको छ। काठमाडौंका २२ वर्षीय रमेशले भन्छन्, “मैले BBA गरेको २ वर्ष भयो, तर महिनौंसम्म नोकरी खोज्दा पनि १५ हजारमा पनि ठेगान मिलेन। अब मलेशिया जाने निर्णय गरेँ।” यस्तै, गाउँका युवाहरू पनि कृषि र पशुपालनले पेट नपुगेपछि विदेशिने बाध्य छन्।
चुनौतीहरू : खाली हुँदै गरेका गाउँ, बुढ्यौलीको डर
- समाज र परिवारमा खालीपन: युवा विदेशिएपछि बूढा बाबु-आमा एक्लै बस्न बाध्य छन्। गाउँमा खेल्ने बालबालिका पनि घट्दै छन्।
- मस्तिष्कको क्षरण: डाक्टर, इन्जिनियर जस्ता पेशागत युवा विदेश गएपछि देशले आफ्नो दिमाग गुमाउँदैछ।
- अनैतिक कारोबारको बढ्दो खतरा: धेरै युवा छात्र वीजा, एजेन्टको फँस्टामा पारिएर अनियमित रूपमा विदेश पुग्छन्, जसले मानव तस्करी जस्ता समस्यालाई बढावा दिन्छ।
अवसरहरू : विदेशबाट आएको ज्ञान र पुँजी
तर यसको एउटा अर्को पक्ष पनि छ। केही युवाहरू विदेशबाट नयाँ कौशल र अनुभव लिएर फर्किन्छन्। उदाहरणका लागि:
- रमिता को कथा: रमिताले ५ वर्ष कतारमा नर्सको रूपमा काम गरी बचत गरेकी थिइन्। अहिले उनी काठमाडौंमा एउटा सानो फिजियोथेरेपी क्लिनिक चलाउँदै छिन्।
- प्रविधि र नयाँ विचार: जापानबाट फर्केका केही युवाहरूले नेपालमै सोलार एनर्जी कम्पनी सुरु गरेका छन्।
- रेमिटेन्स : अर्थतन्त्रको जीवनरेखा: विदेशबाट पठाइने रकमले नेपालको अर्थतन्त्रलाई टुङ्गो लगाएको छ। यसले गाउँमा घर बनाउने, बच्चा पढाउने जस्ता काम हुन्छन्।
समाधान १: देशमै रोजगारी सिर्जना गर्ने प्रयास
- स्टार्टअपलाई प्रोत्साहन: युवालाई व्यापार गर्न सजिलो बनाउन सरकारले लोन र प्रशिक्षण दिने। जस्तै: “युवा उद्यमी कार्यक्रम” अन्तर्गत २५ वर्षमुनिका युवालाई बिना ब्याजको ऋण।
- कृषि र पर्यटनमा नवीनता: हाम्रो पहाडमा अंगूर, काफी, र हर्बल उत्पादन गर्न सकिन्छ। युवाहरूले यसमा निवेश गरेर गाउँमै आम्दानी गर्न सक्छन्।
- सरकारी नीतिमा सुधार: विदेश जाने युवालाई मात्र होइन, देशमै व्यवसाय गर्नेलाई पनि कर छूट जस्ता सुविधा दिने।
समाधान २: शिक्षा र कौशल विकासमा ध्यान
- रोजगारमुखी पाठ्यक्रम: इन्जिनियरिङ्ग र मेडिकलमा मात्र होइन, होटल म्यानेजमेन्ट, आईटी, र कृषि प्रविधि जस्ता विषयहरू बढाउने।
- प्राविधिक शिक्षा: युवाहरूलाई इलेक्ट्रिसियन, प्लम्बर, सोलार टेक्निसियन जस्ता पेशा सिकाउने। यी पेशाहरू नेपालमा पनि राम्रो आम्दानी दिन्छन्।
- भाषा प्रशिक्षण: जापानी, कोरियन जस्ता भाषा सिकाएर युवाहरूलाई विदेशमा पनि राम्रो अवसर पाउन मद्दत गर्ने।
समाधान ३: विदेश गएका युवासँग जोडिने
- “देश फिर्ती” कार्यक्रम: विदेशमा बसेका युवाहरूले नेपालमा लगानी गर्न सकून् भनि सरकारले विशेष योजना बनाउने।
- डिजिटल सहयोग: विदेशबाटै नेपाली स्टार्टअपलाई सल्लाह र पुँजी दिने प्लेटफर्म बनाउने।
- संस्कृति र गौरव जगाउने: विदेशमा रहेका युवाहरूलाई नेपाली संस्कृति, पर्यटन, र समाजसेवासँग जोड्ने अभियान।
हामीले के गर्न सक्छौं?
- युवाको आवाज सुन्ने: सरकारले युवाको समस्या र आवश्यकताबारे सीधा कुरा गर्न फोरम सिर्जना गर्ने।
- परिवारले गर्ने भूमिका: बुवा-आमाले युवालाई “विदेश जानु मात्रै उपाय हो” भन्ने सोच बदल्ने।
- युवा नेतृत्वलाई मौका दिने: राजनीति र समाजसेवामा युवाहरू अगाडि आउन पाउन्, तिनैको नेतृत्वमा नयाँ नीति बनाउने।
निष्कर्ष: पलायनलाई अवसरमा रूपान्तरण गर्ने हो भने…
युवा पलायन नेपालको लागि ठूलो चुनौती हो, तर यसलाई अवसरमा पनि बदल्न सकिन्छ। यदि विदेश गएका युवाहरूले आर्जित ज्ञान र पुँजी देशमै लगानी गर्छन्, र सरकारले युवा-मैत्री नीति बनाउँछ भने नेपाल फेरि “युवाहरूको देश” बन्न सक्छ। आउनुहोस्, हामी सबैले मिलेर युवाको ऊर्जालाई राष्ट्र निर्माणको ईन्धन बनाऔं।